Brabantia – Iconisch designcenter met CKT-constructie
Het nieuwe hoofdkantoor annex designcenter van Brabantia in Valkenswaard zou zo uit de productlijn van de fabricant van huishoudelijke artikelen zelf kunnen komen. Het langgerekte transparante gebouw lijkt op een nieuw soort afvalemmer op zijn kant. De buitenzijde bevat veel glas en staal, maar de binnen is de zichtbare constructie vrijwel volledig van kruislaag- en gelamineerd hout.
Niet ver van het nieuwe hoofdkantoor van fabrikant Brabantia, bekend van onder andere strijkplanken, prullenbakken en keukenaccesoires, staat het oude kantoor waar het bedrijf tot voor kort was gevestigd. Dit monotone stenen blok was bepaald geen visitekaartje en ook geen prettige werkplek voor het personeel. De directie van het familiebedrijf, dat sinds het honderd-jarig bestaan in 2019 het predicaat koninklijk mag dragen, besloot een aantal jaren geleden om een nieuw kantoorgebouw te laten ontwerpen dat beter aansluit op de eigen filosofie. Het moest een fijne werkplek worden, modern en fris ogen en vooral duurzaam zijn. Duurzaamheid komt steeds meer terug in de producten van het bedrijf, met name in de circulariteit ervan. Op de Leenderweg, enkele honderden meters verderop, had Brabantia een voormalige productielocatie. Die moest plaatsmaken voor het nieuwe hoofdkantoor annex designcenter.
Juiste snaar geraakt
Brabantia schreef een prijsvraag uit waaraan uiteindelijk vier architectenbureaus deelnamen. Een daarvan was AAArchitecten uit Den Haag, waarvan het plan direct in de smaak viel en groen licht kreeg. Architect Gert Jan Kruining, bedenker van het concept, vertelt dat hij en zijn collega’s als pioniers al veel ervaring hadden opgedaan op het gebied van duurzaamheid. ‘En met ons ontwerp raakten we meteen de juiste snaar. Na de prijsvraag hebben we nauwelijks meer iets aan het ontwerp hoeven te veranderen. Een gebouw mooi zijn en iets met je doen. Wij houden van statements. Dat hebben we hier in Valkenswaard ook gedaan. Een ander belangrijk aandachtspunt was het thema “ontmoeting en interactie”. Brabantia wilde bewust stimuleren dat de werknemers van de verschillende afdelingen elkaar in het gebouw tegenkomen, zodat interactie op een natuurlijke wijze wordt gestimuleerd. Ook dat aspect vindt je sterk terug in het ontwerp.`
Rounded corners
In de showroom van het nieuwe gebouw pakt Kruijning een willekeurig product van Brabantia uit een van de schappen. Het blijkt een eenvoudige toiletrolhouder. Opvallend zijn de ronde vormen. De architect licht toe dat dit kenmerkend is voor Brabantia-producten. ‘Het zijn opvallend aaibare objecten met rounded corners. Ook het huisje in het bedrijfslogo heeft afgeronde hoeken. In feite hebben wij dit logo opgerekt tot een platte elips.` Daarbij zweeft het gebouw ogenschijnlijk boven het landschap. ‘We hebben het zo’n 90 centimeter boven het maaiveld getild. Het staat precies in het midden van het terrein tussen de twee buren in met aan de voor- en achterzijde een landschapspark voor het personeel. Door het gebouw los te maken van zijn omgeving, wordt het meer verzelfstandigd als object en presenteert het zich beter.`
Demontabel
Hoewel de vormgeving al vanaf het prille begin stevig in de steigers stond en nauwelijks aanpassingen behoefde, was nog niet duidelijk van welk materiaal de constructie van het gebouw gemaakt moest worden. Kruijning vroeg aan de opdrachtgever welke sfeer het interieur moest uistralen. Het antwoord was huiselijk, warm en Scandanavisch. De architect attendeerde op de documentaire ‘Houtbouwers` van het VPRO-programma Tegenlicht. Na het bekijken daarvan was de opdrachtgever meteen om, vooral omdat hout staat voor duurzaamheid en circulariteit, een warme uitstraling heeft en bovendien demontabel is. In het nieuwe hoofdkantoor is hout dan ook rijkelijk vertegenwoordigd. Het tweelaagse gebouw van 56 x 35 m is opgetild ten opzichte van het vlakke omliggende terrein. In de fundering is het puin verwerkt van de gesloopte fabriek die op het terrein stond. Met omgekeerde T-ankers op betonnen poeren zijn houten gelamineerde kolommen van 280 x 400 mm met verdiepte bouten gemonteerd. De begane grond is afgewerkt met een monolithisch gestorte betonvloer, waarvoor minder materiaal nodig is dan bij een gebruikelijke dekvloer. Bovenin de kolommen zijn eveneens T-ankers bevestigd die weer verbonden zijn met gelamineerde liggers van 280 breed en 600 mm hoog. Op de liggers rusten CLT-vloeren. De tweede etage is vrijwel op dezelfde wijze geconstrueerd met bovenop een CLT-dakvloer, voorzien van CKT-overstekken. Deze is afgewerkt met isolatie en een dampdichte en waterkerende laag, waarop sedumplanten groeien en pv-panelen staan die het gebouw vrijwel energieneutraal maken.
Atrium en trekstangen
Al het hout, dat is afgewerkt met een witte semi-transparante beits om verkleuring dor uv-licht tegen te voorkomen, is binnen oevral maximaal zichtbaar, evenals de verbindingen. Naast de gelamineerde kolommen, liggers en CLT-vloeren zijn ook de stabiliteitswanden en een stabiliteitskern in CLT uitgevoerd. Ook de liftschacht, tribunetrap en trapbomen van de vluchttrappen zijn van CLT gemaakt wat goedkoper, duurzamer en minder bewerkelijk is dan kalkzandsteen, beton en staal. De grootste constructieve uitdaging was het centraal gelegen en twee etages hoge atrium, dé ontmoetingsplek voor medewerkers en bezoekers, omdat je hier te maken hebt met een grote overspanning van 17,4 meter, terwijl die elders in het gebouw overal 6,9 meter is. Door het dakvlak door te laten lopen zonder de dakliggers nog verder te hoeven vergroten zijn aan de onderkant van drie liggers stalen trekstangen bevestigd. Die brengen de liggers op onderspanning zodat deze meer druk kunnen opnemen.
Verjonging van liggers
Op de begane grond en de eerste etage lopen langs beide zijden van het atrium in de lengte van het gebouw de verkeersruimten. Daaraan grenzend aan de buitenkant en uiteinden de kantoren, een open kantine, een fitnessruimte, vergaderruimten, nissen voor overleg, belboxen, de showroom, de ontvangsthal, de lift en de beide trappenhuizen. De langgerekte puien van 5 cm dik tripleglas aan de noord- en zuidzijde, die verdiept liggen in een kraag van 2 meter, zorgen voor een optimaal daglicht in alle bedrijfsruimten, die ook glazen binnenwanden hebben. In het dakgedeelte van het atrium bevinden zich in de breedte van het gebouw twee lichtstraten die de groene plantenwanden eronder van daglicht voorzien. Bijzonder is bovendien dat in het gebouw met ruimten van 4 meter hoog en zonder plafonds geen leidingen zijn te zien. Op de begane grond in de gangen hebben de liggers aan de onderkant een uitsparing van 30 cm diep waarin de E&W-installaties zijn opgeborgen. Die zijn weer met roosters weggewerkt. Op de eerste etage was die verjonging van de liggers niet wenselijk en mogelijk vanwege de grote overspanning van het atrium. Daar zijn de installaties in het dak gelegd en daarmee goed bereikbaar voor onderhoud zonder de bedrijfsvoering te verstoren.
Cortenstaal
Dat het nieuwe kantoorgebouw grotendeels van hout is, is aan de buitenzijde niet direct te zien. De gebogen kopgevels en de kaders rondom de glazen voor- en achtergevel zijn gemaakt van cortenstaal en visualiseren het rounded corner-principe van Brabantia. De roodbruine oxidatie contrasteert fraai met het groene landschap. De gebogen kopgevels met stalen achterconstructies zijn met stalen verbindingen aan de CLT-dakvloeren en de betonnen begane grondvloer bevestigd. Aan de westzijde vormt de kopgevel een twee verdiepingen hoge entree langs de glazen wand van de showroom. De schroeven en verbindingen zijn zichtbaar gelaten om de tijdelijkheid en de mogelijkheid van hergebruik te accentueren.
Met dit nieuwe hoofdkantoor, dat B-Home is gedoopt, is er niet alleen een inspirerende werkplek gecreëerd, maar ook door het houtgebruik de visie van het familiebedrijf vertaald in een duurzaam gebouw.